Σάββατο 22 Μαρτίου 2014

Οι χοίροι υΐζουσιν, τα χοιρίδια κοΐζουσιν, οι όφεις ιΰζουσιν *

      1.   Γενικές παρατηρήσεις στα εκπαιδευτικά συστήματα
1.1 Διεθνή κατάσταση


Μιλώντας για εκπαίδευση στο σημερινό κόσμο και εννοώντας σημερινό κόσμο το καπιταλιστικό μοντέλο της νεωτερικότητας και ακόμα πιο συγκεκριμένα ή ειδικότερα για την εδώ περιοχή, την ύστερη νεωτερικότητα. Δηλαδή μετά την ανάδυση της αστικής τάξης στη χώρα που μάλλον πρέπει να οριοθετείτε μετά την μικρασιατική καταστροφή οφείλουμε να κάνουμε την εξής παραδοχή : ότι, η εκπαίδευση η όποια παρέχεται από το κράτος χωρίζεται σε δύο συνιστώσες. Την παροχή της αντικειμενικής γνώσης και την διδασκαλία του συστήματος μέσω της συστηματικής διδασκαλίας.

Όσον αφορά το πρώτο σκέλος της κρατικής εκπαίδευσης θεωρώ αδόκιμο να γίνει κριτική εφόσον το επίπεδο έρευνας στη χώρα είναι ιδιαίτερα χαμηλό σε σχέση με το εξωτερικό. Οπότε η αντικειμενική γνώση στο σχολείο και στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι εξ ορισμού εισαγόμενη.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, την διδασκαλία του συστήματος, εδώ στο παρόν κείμενο θα προσπαθήσουμε να απαριθμήσουμε τις σημαντικότερες κρατικές κατευθύνσεις στο ζήτημα και θα τις θέσουμε υπό κριτική σκοπιά με σκοπό την κατανόηση τους. Αρχικά θα ήταν πολύ ωφέλιμο ν απαγκιστρωθούμε από το μύθο πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει σοβαρό κράτος. Ίσα ίσα μάλιστα υπάρχει ένα από τα σοβαρότερα στον πλανήτη. Όπως μια χαρά υπάρχει μεταναστευτική πολιτική, η εξής μία : η παρανομοποίηση της εργασίας αντίστοιχα υπάρχει και εκπαιδευτική πολιτική, η εξής μία : ταξική ασυνειδησία. Και στις δύο περιπτώσεις οι στρατηγικές ποικίλουν, στην μία πχ έχουμε την λεγόμενη ενσωμάτωση ή τη στρατηγική της περιστρεφόμενης πόρτας. Αντίστοιχα στην δεύτερη περίπτωση έχουμε την ευρεία κατανάλωση έθνους ή την θεωρία των δύο άκρων με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την περιγραφή της μεσοπολεμική παγκόσμιας γεωπολιτικής στο βιβλίο ιστορίας της 3ης λυκείου.

Πέρα από αυτά όμως, οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι στη βάση της καπιταλιστικής κοινωνίας, η εκμετάλλευση και η καταπίεση είναι πάντα οικονομική. Ο λόγος ύπαρξης του καπιταλισμού είναι η εξασφάλιση των συμφερόντων της μεγαλοαστικής τάξης πλέον. Αυτό γίνεται με την καταπίεση και την εκμετάλλευση του προλεταριάτου και τελευταία  ακόμα και των μεσοαστών . Οπότε υπό αυτό το πρίσμα είναι αδύνατο να θεωρούμε το κράτος και την εκπαίδευση του ως θεσμούς που δεν εξασφαλίζουν τα συμφέροντα των καπιταλιστών. Η απλούστερη εξυπηρέτηση που παρέχει η εκπαιδευτική διαδικασία στο κεφάλαιο είναι η ειδίκευση και το φτηνό εργατικό δυναμικό. Είναι τουλάχιστον αφελές να πιστεύει κανείς πως η εκπαίδευση υπηρετεί την κοινωνική ανέλιξη ή κάποια άλλη ευγενή αξία. Η εκπαίδευση συνίσταται λόγω της αγοράς και λειτουργεί για αυτήν. Παράγει ειδικευμένους εργάτες, οδηγεί στην ανεργία, καλύπτει συνταξιοδοτικά προγράμματα, λειτουργεί ως χωνευτήρι επενδύσεων, παράγει, συσσωρεύει και καταστρέφει κεφάλαιο ανάλογα με τις συνθήκες.

Οπότε τώρα που τελειώσαμε με τις παραδοχές, θεωρώ πως πρώτα πριν περάσουμε σε πιο θεωρητικό η κριτικό επίπεδο για τις εκπαιδευτικές πολιτικές, οφείλουμε να δούμε πως ήταν τα πράγματα για τη νεολαία πριν την μεγαλύτερη καταστροφή συσσωρευμένου κεφαλαίου στην ιστορία. Οπότε μιλάμε για λίγο πριν το 2008 και σίγουρα στη μετά-βιομηχανική κοινωνία ( σφόδρα αδόκιμός όρος) ή καλύτερα στην περίοδο μετά την κρίση του πετρελαίου το 1971.

Θεωρώ ανάξια μια αναφορά στη νεολαία μέσα στην υφιστάμενη καπιταλιστική κρίση των τελευταίων 6-7 ετών πολύ απλά γιατί η κατάσταση είναι ακόμα ανεξέλεγκτη και δεν μπορεί να υπάρξει ακόμα ψύχραιμη ανάλυση πέρα από μία. Ένα κάλεσμα για γενική επαναστατική απεργία. Πέρα από αυτό είτε από καπιταλιστικής είτε από αντικαπιταλιστικής σκοπιάς η μόνη ανάλυση που μπορεί να γίνει είναι : όλα πουτάνα.

Ένας πολύ καλός οικονομικός όρος για να μπορεί να βγάζει κανείς συμπεράσματα για την ύφεση ή την ανάπτυξη είναι το κόστος του βασικού μισθού. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και την μέχρι τότε μεγαλύτερη καταστροφή παραγωγικών μέσων έπρεπε να ανοίξει ένας νέος κύκλος οικονομικής ανάπτυξης. Ο κεϋνσιανισμός προσέφερε όλα τα απαραίτητα νοητικά εργαλεία για αυτό που ονομάστηκε «μεγέθυνση» και έγινε αυτοσκοπός του κεφαλαίου άρα και των κρατών. Ας πάρουμε λοιπόν ως παράδειγμα τη Γαλλία. Το 1958 έχουμε κόστος βασικού μισθού λίγο πάνω από 1200 ευρώ, το 1967 1440 περίπου και το 1978 ακόμα κάπου εκεί είμαστε. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι από το 58’ στο 67’ έχουμε αύξηση σχεδόν 20% και από τότε οι μισθοί παραμένουν στάσιμοι. Οπότε βλέπουμε μια μεγάλη αύξηση μισθών για την γενιά την αμέσως μετά τον πόλεμο, όσους γεννήθηκαν τη δεκαετία του 40΄και το 67΄ήταν από 18 έως 27 χρονών, ενώ για τη δεύτερη μεταπολεμική γενιά υπάρχει στασιμότητα. Ας δούμε λοιπόν πρώτα ποιες ήταν αυτές οι εκπαιδευτικές πολιτικές που οδήγησαν στη ραγδαία αυτή αύξηση μισθών άρα κύκλου παραγωγικότητας-κατανάλωσης δηλαδή μεγέθυνσης της οικονομίας.

Μεταπολεμικά, λόγω της συντριβής του φασισμού και του ολέθρου που είχε φέρει, ιδεολογικά ο λαός μπορούσε να αντιληφθεί την κοινή του ταξική προέλευση σε μεγάλο βαθμό. Υπήρξε ένα ιδιαίτερα συνεκτικό προλεταριάτο. Όχι, τόσο μαχητικό όσο τις προηγούμενες δεκαετίες αλλά λογικό είναι αυτό διότι η γενιά αγωνιστών εκείνης της εποχής ξεκληρίστηκε από τη φασιστική καταστολή και στα πεδία των μαχών. Για αυτό και στην Αμερική έχουμε τον μακαρθισμό αλλά και το ιδεολόγημα του ψυχρού πολέμου που χρησιμοποιείτε κιόλας σαν δικαιολογία για περισσότερες δαπάνες. Σε αυτό το κλίμα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το κράτος να αφομοιώσει όσο μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων μπορεί στη νέα πραγματικότητα. Κάτι που γίνεται μέσω της εκπαίδευσης κυρίως και αυτού που ονομάστηκε σχολικός εκδημοκρατισμός.

Αυτό έγινε με δύο βασικά εργαλεία σε παγκόσμιο επίπεδο: την αύξηση της διάρκειας της υποχρεωτικής θητείας ( μερικές φορές με την οικονομική υποστήριξη των φτωχών οικογενειών, για να εξασφαλίσουν την έλλειψη εισοδήματος που παρείχαν τα παιδιά, τα οποία τώρα έπρεπε να πάνε σχολείο αντί να εργάζονται) και τη χρονική μετάθεση της στιγμής κατά την οποία ο κορμός της κοινής σχολικής εκπαίδευσης διαχωρίζεται σε επαγγελματικό μονοπάτι και σε ένα γενικό μονοπάτι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σουηδικό μοντέλο. Αμέσως μετά τον πόλεμο το σουηδικό σύστημα χαρακτηρίζετε από 6 χρόνια υποχρεωτικό σχολείο μετά την πάροδο των οποίων μόνο ένα 17% παιδιών συνήθως «εύπορων» οικογενειών προχωρούν στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Η μεγάλη πλειονότητα εγκαταλείπει το σχολείο στα 13 ή στα 14. Μετά το τέλος του πολέμου ο υποχρεωτικό κορμός της εκπαίδευσης περνά από τα 6 στα 9 χρόνια και μάλιστα οι φτωχές οικογένειες λαμβάνουν επίδομα για την αντιστάθμιση της έλλειψης εισοδήματος.

Έτσι λοιπόν, κυρίως λόγο αυτού του «σχολικού εκδημοκρατισμού» έχουμε πιο ειδικευμένη νεολαία που με τη σειρά της διεκδικεί μεγαλύτερους μισθούς λόγω περισσότερων προσόντων, ενώ παράγει και μεγαλύτερο κέρδος, έχοντας πλέον μία πλήρως καθοδηγούμενη υπεραξία 9 χρόνων συστηματικής διδασκαλίας. Συν το γεγονός πως αυτή η μισθολογική ανέλιξη λειτουργεί και αποπροσανατολιστικά για την ταξική συνείδηση αυτής της νεολαίας. Οι νέοι του baby boom μπορεί να γνωρίζουν πιο πολλά σε σχέση με τους γέρους τους αλλά δεν μπορούν να αισθανθούν την ίδια εκμετάλλευση και να απαρνηθούν τον καπιταλισμό. Είναι η πλήξη εκείνη που τους οδηγεί να μην καταλαβαίνουν τι γίνεται. Εξου και οι μπίτνικ. Ο Κέρουακ και ο Γκίνσμπεργκ πάνω από όλα εξεγείρονται απέναντι στην πλήξη του νέου καταναλωτισμού.

Αυτά εν ολίγοις συμβαίνουν στην πρώτη μεταπολεμική γενιά. Όσον αφορά τις επόμενες τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα. Ο κεϋνσιανισμός αποτυγχάνει, το 71΄έχχουμε την κρίση του πετρελαίου, όπου οι χώρες του ΟΠΕΚ συνασπίζονται και εκτοξεύουν την τιμή του πετρελαίου ( να ναι καλά ο Κίσινγκερ), οπότε οι τιμές των αγαθών φτάνουν και αυτές στα ύψη όμως οι μισθοί μένουν στάσιμοι ουσιαστικά για να αντισταθμίσουν τον πληθωρισμό.

Η επιβράδυνση της μεγέθυνσης αύξησε τελικά τις ανισότητες σε όλα τα πεδία και σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι ήταν προ Κέυνς. Οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε σίγουρα για μία νεολαία, αλλά για διάφορες νεολαίες οι οποίες μάλιστα δεν χωρίζονται μόνο ταξικά. Αλλά διαχωρίζονται και σε άλλα επίπεδα ανάλογα με τις προσδοκίες τους, τα κεφάλαια που κληρονομούν ή ακόμα και τα πολιτιστικά τους γούστα. Αυτό όμως που συνέβη για αυτές τις γενιές και λειτουργεί ως συνεκτικό δεδομένο για όλες αυτές τις νεολαίες είναι το εξής, η γενιά του baby boom ή των μπίτνικ κατάφερε να συσσωρεύσει κεφάλαια στην πρώιμη περίοδο της μεγέθυνσης, έτσι οδήγησε σε μια παράταση της νεότητας και σε ένα αποσυγχρονισμό εισόδου στην ενήλικη ζωή.

Ποιος είναι αυτός ο αποσυγχρονισμός ; η τυπική διαδικασία εισόδου στην ενήλική ζωή ήταν η εξής: τέλος σπουδών-πρώτη απασχόληση-ανεξάρτητη κατοικία-απόκτηση συντρόφου. Αυτό έχει αλλάξει τα τελευταία 20-25 χρόνια. Δεν υπάρχει πλέον αυτή η τυπική διαδρομή και αυτό συνέβη διότι υπήρξε ένας μεγάλος μετασχηματισμός στο μισθολογικό καθεστώς των νέων. Μεταπολεμικά η πολιτική ήταν η λογική του αυξανόμενου μισθού. Οπότε, όσο πιο πολλά προσόντα είχες τόσο μεγάλωνε και ο μισθός. Προσόντα ειδίκευσης που προέρχονταν από την εκπαιδευτική διαδικασία. Όμως η στασιμότητα του βασικού τη δεκαετία του 70 οδήγησε σε μια βασική ανισότητα. Το 1993 οι μισθωτοί των 45 ετών έχουν ένα πολύ βασικό μισθολογικό προβάδισμα έναντι των τριαντάρηδων της τάξης του 6% και η κατάσταση από τότε έχει γίνει χειρότερη. Αυτό αναγκάζει τη νέα γενιά σε μια αγωνιώδη προσπάθεια απόκτηση επιπλέον προσόντων, περαιτέρω ειδίκευσης, εντατικοποίησης σπουδών.

Αυτή λοιπόν η εντατικοποίηση σπουδών είναι που απορυθμίζει τον κύκλο της ζωής και επιπλέον εκείνη που υπονομεύει τα ασφαλιστικά προγράμματα  πριν ακόμα την κρίση. Διότι είναι αδύνατη η παράταση της γήρανσης παρά μόνο της νεότητας στο σύγχρονο καπιταλισμό.

Συνοψίζοντας, όσον αφορά την διεθνή κατάσταση της νεολαίας και της εκπαίδευσης από το Β παγκόσμιο πόλεμο μέχρι και λίγο πριν την κρίση του 08΄, έχουμε και λέμε: η πρώτη μεταπολεμική γενιά κατάφερε και έζησε μια συσσώρευση κεφαλαίου και μια μεγέθυνση χωρίς προηγούμενο παρ όλα αυτά ο σχολικός εκδημοκρατισμός ακολούθησε την ιδεολογική του βάση, την σοσιαλδημοκρατία και ξεπεράστηκε από την ιστορία γιατί πολύ απλά απέτυχε και λειτούργησε ως άλλοθι για την περαιτέρω οικονομική εκμετάλλευση του προλεταριάτου. Η εντατικοποίηση των σπουδών υπονόμευσε τελικώς τα θεμέλια του ίδιου του κοινωνικού κράτους γιατί όταν κάποιος σπουδάζει μέχρι τα 30 για να σωρεύσει προσόντα είναι αδύνατο να καλύψει την σύνταξη ή την υγειονομική περίθαλψη ενός εξηντάρη.

Ουσιαστικά, η σοσιαλδημοκρατία και το κοινωνικό κράτος( λες και μπορεί να υπάρξει) δημιούργησε την μεγαλύτερη αναδιανομή πλούτου από τα κάτω προς τα πάνω στην ιστορία. Σε αυτό μάλιστα η εκπαίδευση έπαιξε πρωταρχικό ρόλο με την παραγωγή όλο και περισσότερων και περισσότερο ειδικευμένων εργατών.

Η McDonaldσοποίηση της εκπαίδευσης οδήγησε σε τέτοια κοινωνική απορύθμιση όπου οι ταξικές ανισότητες έγιναν τεράστιες και η οικονομική εκμετάλλευση δεν έχει προηγούμενο. Ενώ, παράλληλα γιγάντωσε και τον μόνο οικονομικό κλάδο που δεν έχει άμεση σχέση με την παραγωγική διαδικασία αλλά έγκειται στην πλήρως φαντασιακή ισχύ του κοινωνικού συμβολαίου, τις υπηρεσίες και ακόμα ειδικότερα οδήγησε στην αυτοκρατορία των junk-jobs. Την αυτοκρατορία του delivery και τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στην ιστορία της ανθρωπότητας.

* Τίτλος χλευαστικής εκπαιδευτικής μπροσούρας του Δ. Γληνού με ψευδώνυμο Αντ. Γαβριήλ

1 σχόλιο: